کپی برابر با اصل - بهترین مقاله

به گزارش ایران، جزء به جزء این مسابقه هم کپی است. البته سعی کردیم خیلی خوب کپی کنیم و این هم هنر است. مجری قبل از آغاز سری تازه برنامه این حرف ها را می زند؛ حرف هایی که بی سابقه بوده و برای اولین بار یک مجری که سابقه بازیگری و کارگردانی سینما و تلویزیون را هم دارد، آن را بیان می نماید.

کپی کاری در برنامه های تلویزیونی مرسوم و عادی است ولی وقتی در آن خلاقیت نباشد مخاطب واکنش منفی نشان می دهد. البته برنامه هایی هم هستند که بسیار خوب کپی می شوند و مخاطبان زیادی را هم جذب می نمایند. این را محمد حسین می گوید. دانشجوی علوم ارتباطات و یکی از دنبال نماینده های برنامه های تلویزیونی: خیلی از مردم به ماهواره دسترسی دارند و برنامه ها و تاک شوهای بسیاری را هم در شبکه های مختلف ماهواره ای دنبال می نمایند. بعضی از این مسابقه ها یا استعدادیابی ها به قدری مجذوب کننده هستند که در سراسر جهان هوادار پیدا نموده و مردم بسیاری از کشورها آنها را دنبال می نمایند. مدتی بعد هم مثل همین برنامه ها یا مسابقات در رسانه ملی ما پخش می گردد. البته به نظر من کپی کردن از این برنامه های پرهوادار ایرادی ندارد. اما وقتی قرار است کپی کاری گردد باید این تاک شوها و مسابقات به نوعی بومی سازی و کمی هم خلاقیت و نوآوری در آنها باشد تا مخاطب احساس نکند صفر تا صد این برنامه کپی شده است. گاهی اوقات برنامه هایی فراوری و پخش می گردد که خیلی از مخاطبان می توانند مراحل بعدی آن را هم حدس بزنند چون مدل این برنامه را در شبکه های ماهواره ای دیده اند.

لیلا کارمند یکی از کتابفروشی های تهران هم معتقد است کپی کاری از تاک شوها یا مسابقات معروف شبکه های خارجی می تواند برای مخاطب مجذوب کننده باشد اما باید سطح کیفی این برنامه ها بالا باشد: یکی از برنامه های پیروز که مخاطبان زیادی هم در سراسر جهان دارد مسابقه استعداد یابی است که بسیاری از کشورهای جهان با کپی از این مسابقه آن را فراوری و اجرا می نمایند. این برنامه دو سال گذشته هم در ایران با نام عصر تازه فراوری و اجرا شد. شیوه کپی کاری این مسابقه و نوع اجرا واکنش مردم را در پی داشت و در فضای مجازی مردم درباره آن صحبت می کردند. اما این برنامه توانست مخاطبان زیادی را جذب کند و شاید بتوان گفت در کپی کاری و استعداد یابی پیروز بود. اما تاک شوها و برنامه هایی هم هستند که با وجود کپی کاری اقبال زیادی بین مخاطبان پیدا نکردند و علت آن نداشتن خلاقیت در برنامه است. وقتی مخاطب احساس می نماید نمونه خارجی این مسابقه به مراتب مجذوب کننده تر است ترجیح می دهد آن را دیدن کند.

اکبر نصراللهی رئیس دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و مطالعات رسانه از موافقان کپی کاری در برنامه های تلویزیونی است اما شرط آن را داشتن خلاقیت و احترام به مخاطب می داند. به اعتقاد او نباید در همه زمینه ها تقلید نماینده باشیم زیرا نتیجه عکس می دهد: حوزه های مختلف علمی و تراکمی هستند و کارهای هنری هم تا حدی میراث گذشته ها است.

قرار نیست همه چیز را بخواهیم از اول فراوری کنیم. مثلاً چرخ دوباره اختراع نمی گردد و فراوری نماینده ها سعی می نمایند کیفیت و تنوع فراوری را بالا ببرند. به نظر من اگر برنامه خوبی در یک کشوری فراوری می گردد و مجذوب کنندهیت دارد اشکالی ندارد از این برنامه، موضوع و قالب ایده را بگیریم و اگر مغایر با فرهنگ ما نباشد آن را کپی کنیم. تا اینجای کار ایرادی ندارد اما اشکال آنجاست که همه کارها کپی باشند. مخاطب اگر در برنامه های تاک شو یا مسابقات کپی شده ردپای خلاقیت، نبوغ و ابتکار نبیند، احساس می نماید به او بی توجهی می گردد. البته بعضی از تهیه نماینده ها و برنامه سازان به این موضوع توجهی ندارند. البته این موضوع در حوزه های خبری هم اتفاق می افتد.در کتاب راهنمای پوشش خبری مدل 701515 را در ارتباط با کپی کاری و داشتن خلاقیت در تهیه گزارش خبری مطرح کردم. بعضی سوژه ها متعلق به یک رسانه خاص نیست و برای همه است. شرایط هم به گونه ای است که باید این خبر و گزارش خبری منتشر گردد. 15 درصد اخبار و گزارش های خبری به این شکل هستند. اما 15 درصد بقیه سوژه ها و گزارش ها جایی مطرح نشده و این خلاقیت و ابتکار فردی است که آن را طرح و فراوری می نماید. اما 70 درصد سوژه ها برای همه است و شما باید اختصاصی سازی کنید. یعنی شیوه ارائه آن متفاوت باشد. به هرحال بخشی از کار کپی است و این اشکالی ندارد و بخش دیگری هم اختصاصی است اما باید برای 70 درصد دیگر با خلاقیت بومی سازی کرد. یعنی ممکن است سوژه و کلیت برنامه برای دیگران باشد اما با خلاقیت و بومی سازی می توان این برنامه را فراوری و ارائه داد طوری که ردپای منبع اولیه و مؤلف اولیه در آن گم باشد یا مخاطب عادی نتواند آن را پیدا کند.

آنی میرزاخانیان استاد دانشگاه و مدرس ارتباطات مقوله کپی کاری در برنامه های تلویزیونی را از دو منظر اقتصاد و فرهنگ آنالیز می نماید و معتقد است کپی کاری از برنامه های پیروز اشکالی ندارد اما می توانیم در کنار آن با بومی سازی در جهت فراوری برنامه و صادر کردن آن کوشش کنیم: یکی از رسالت های تلویزیون سرگرم کردن است و کوشش می نماید تا با فراوری برنامه های تفریح مخاطب بیشتری جذب کند. در کشور ما قانون حق امتیاز وجود ندارد و چه بسا اگر این قانون وجود داشت می توانستیم با دیگر کشورها در زمینه فراوری برنامه های تفریح، مسابقه و تاک شو همکاری داشته باشیم.

بسیاری از برنامه ها با موضوع مسابقه و تاک شو کپی از برنامه هایی است که در کشورهای مختلف اجرا می شوند و مخاطبان زیادی هم دارند. بعضی از تهیه نماینده ها بدون خلاقیت تنها به ساخت دکورهای لاکچری و استفاده از سلبریتی ها بسنده می نمایند و همه کوشش آنها گرفتن آگهی و در مجموع هزینه و فایده است. کشورهای سازنده این برنامه ها ابتدا مخاطب سنجی درست و دقیق انجام می دهند و بر اساس آن برنامه می سازند. به هر حال برنامه ای که بر اساس مخاطب سنجی تهیه شده و احتیاج مخاطب هم در آن گنجانده می گردد با اقبال عمومی هم همراه می گردد.

برنامه سازان کشورهای دیگر برای بالا بردن تعداد مخاطب از این برنامه ها کپی می نمایند درحالی که باید قبل از آن مخاطب سنجی نمایند. براساس نظریه ریچارد هوگارت درباره فرهنگ و تمدن در مطالعات فرهنگی ما می توانیم این برنامه ها را بومی سازی و ایرانی سازی کنیم. لزومی ندارد دقیقاً مثل آن برنامه را اجرا کنیم. تجربه چند کشور در بومی سازی این برنامه ها می تواند الگوی خوبی در این زمینه باشند. متأسفانه ما در فراوری برنامه ها برند سازی نمی کنیم و باعث می شویم مخاطب که دنبال کردن برنامه های برند برای او مجذوب کنندهیت دارد علاقه ای به برنامه های کپی نشان ندهد.

به اعتقاد نصراللهی، مخاطب وقتی احساس کند در برنامه کپی شده خلاقیت وجود دارد و تهیه نماینده برای آن وقت گذاشته است جذب این برنامه می گردد: استفاده از تجربیات دیگران کار خوبی است و این را می توان در برنامه های تاک شو و برنامه هایی با موضوع مسابقه دید. ولی اگر قرار باشد در همه زمینه ها تقلید کنیم مخاطب حس می نماید زحمتی برای فراوری این برنامه کشیده نشده و صداقت هم وجود ندارد.

حتی دکور و لوکیشن برنامه هم کپی است. این نوع کپی برداری بر مخاطب اثر معکوس دارد و باعث بی توجهی او به این برنامه ها می گردد. همین امر را هم می توانیم در جراید ببینیم. اگر 15 درصد از مطالب روزنامه که تیترهای آن در صفحه اول به نمایش در می آید فراوریی و با خلاقیت روزنامه نگار باشد، این روزنامه متنوع و مجذوب کننده می گردد و مخاطب پیدا می نماید اما امروز وقتی در کیوسک روزنامه فروشی به روزنامه ها نگاه می کنیم بسیاری از مطالب آنها تکراری است و تقریباً شبیه هم هستند. این کار باعث می گردد مجذوب کنندهیت از بین برود و مخاطب علاقه ای به آن نشان ندهد.